Endometrium, czyli błona śluzowa wyścielająca wnętrze jamy macicy, to jedna z najważniejszych tkanek w kobiecym organizmie w kontekście płodności. To właśnie tutaj, jeśli dojdzie do zapłodnienia, powinien zagnieździć się zarodek. Od stanu endometrium zależy zatem, czy ciąża się rozpocznie i czy będzie mogła się prawidłowo rozwijać.

Budowa i fizjologia endometrium

Endometrium składa się z dwóch warstw: czynnościowej i podstawnej. Warstwa czynnościowa podlega comiesięcznym zmianom pod wpływem hormonów – najpierw estrogenów, a następnie progesteronu. To właśnie ona ulega pogrubieniu w pierwszej fazie cyklu, dojrzewa po owulacji, a w przypadku braku zapłodnienia – złuszcza się i zostaje wydalona podczas miesiączki. Warstwa podstawna pozostaje nienaruszona i umożliwia odbudowę endometrium w kolejnym cyklu.

Prawidłowe endometrium ma budowę jednorodną, jest dobrze ukrwione i osiąga odpowiednią grubość w zależności od dnia cyklu. Uznaje się, że w okolicach owulacji jego minimalna grubość powinna wynosić 7–8 mm, choć wartości optymalne mogą się różnić w zależności od wieku pacjentki i przyjętego protokołu leczenia.

Endometrium a płodność

Aby ciąża mogła się rozpocząć, zarodek musi zagnieździć się w endometrium w tzw. oknie implantacyjnym. To krótki, ale kluczowy moment w drugiej fazie cyklu, kiedy błona śluzowa macicy osiąga pełną gotowość do przyjęcia zarodka. Jeżeli endometrium jest zbyt cienkie, przerośnięte, nierównomierne, niedojrzałe lub niewystarczająco ukrwione – może dojść do nieudanej implantacji, a w konsekwencji do niepłodności implantacyjnej.

Nieprawidłowości endometrium są istotnym czynnikiem zarówno w przypadku starań naturalnych, jak i przy leczeniu metodami wspomaganego rozrodu, w tym in vitro. U pacjentek podchodzących do transferu zarodka ocena endometrium – jego grubości, struktury, echogeniczności – stanowi jeden z podstawowych etapów monitorowania cyklu.

Co może wpływać negatywnie na endometrium?

Na jakość i funkcję endometrium wpływa wiele czynników. Wśród najczęstszych przyczyn jego zaburzeń wymienia się:

• przewlekły stan zapalny błony śluzowej (przewlekłe endometritis),
• zaburzenia hormonalne (np. niewystarczające działanie progesteronu),
• obecność zrostów i blizn w jamie macicy (np. po zabiegach, poronieniach),
• nieprawidłowy skład mikrobiomu macicy,
• stres oksydacyjny i stany zapalne o podłożu immunologicznym,
• infekcje układu moczowo-płciowego,
• czynniki środowiskowe, dieta uboga w składniki wspierające receptywność endometrium (np. witamina D, żelazo, kwasy omega-3).

Diagnostyka zaburzeń endometrium

W ocenie endometrium najczęściej wykorzystywane jest USG transwaginalne, które umożliwia ocenę grubości, jednorodności i echostruktury błony śluzowej. W niektórych przypadkach wskazane są dodatkowe badania, zwłaszcza gdy występują nieudane transfery zarodków, powtarzające się poronienia lub trudności z zajściem w ciążę:

• biopsja endometrium (histopatologia, immunohistochemia),
• test ERA (ocena gotowości endometrium do implantacji),
• ocena mikrobiomu jamy macicy,
• badania na przewlekłe zapalenie błony śluzowej,
• histeroskopia diagnostyczna.

Leczenie zaburzeń endometrium

Leczenie zaburzeń endometrium powinno być zawsze poprzedzone kompleksową diagnostyką. W zależności od przyczyny można zastosować leczenie hormonalne, terapie przeciwzapalne i immunomodulujące, zabiegi histeroskopowe czy strategie wspierające ukrwienie endometrium. Uzupełnieniem terapii mogą być również działania wspierające – zmiana diety, suplementacja, poprawa gospodarki żelazowej, optymalizacja witaminy D czy zmniejszenie poziomu stresu oksydacyjnego. Leczenie powinno być dobrane indywidualnie i prowadzone pod opieką lekarza specjalizującego się w leczeniu niepłodności.

Endometrium to nie tylko wyściółka macicy, ale aktywna, dynamiczna tkanka, która reaguje na sygnały hormonalne, immunologiczne i środowiskowe. Bez zdrowego, odpowiednio przygotowanego endometrium ciąża nie może się rozpocząć ani rozwijać. Dlatego jego ocena i wsparcie powinny być nieodłącznym elementem diagnostyki niepłodności – zarówno u kobiet starających się naturalnie, jak i w ramach leczenia metodą in vitro. Holistyczne podejście do zdrowia endometrium znacząco zwiększa szanse na powodzenie leczenia i urodzenie zdrowego dziecka.