dr Anna Jabłonka-Cieślik

Specjalista ginekolog-położnik,

Specjalista endokrynologii ginekologicznej i rozrodczości,

Dyrektor medyczny FertiMedica

Czym jest endometrioza?

Endometrioza to przewlekła i często bolesna choroba ginekologiczna, która dotyka około 7-15% kobiet w wieku rozrodczym. Charakteryzuje się obecnością tkanki analogicznej do endometrium, czyli błony śluzowej macicy, poza jej naturalnym miejscem. Najczęstszym umiejscowieniem ognisk endometriozy jest jama otrzewnej (jajnik, jajowody, zewnętrzna powierzchnia macicy czy otrzewna a także na inne narządy miednicy mniejszej). Rzadziej pojawia się na szyjce macicy, sromie, pęcherzu moczowym, czy nawet w bardziej odległych częściach ciała. Opisano także pojedyncze przypadki endometriozy u mężczyzn, którzy byli leczeni hormonalnie w przebiegu choroby nowotworowej.

Tkanka ta reaguje tak jak endometrium w jamie macicy na cykl hormonalny kobiety — a tworzące się ogniska endometriozy rosą w różnym tempie i mają różne postacie od drobnych puncikowatych guzków po duże torbiele czekoladowe. Zmianom endometrialnym często towarzyszy miejscowy stany zapalny powodujący powstawanie różnego rodzaju zrostów. Choroba zrostowa jest główna przyczyną dolegliwości bólowych pacjentek z endometriozą

Objawy endometriozy

Endometrioza jest chorobą, której objawy mogą być bardzo zróżnicowane i często nie są jednoznaczne. Przez wiele lat może przebiegać bezobjawowo.

 Do najczęstszych symptomów należą:

• Bóle miednicy: Są to bóle przewlekłe, często silne i nawracające, zwykle związane z cyklem menstruacyjnym. Ból może pojawiać się przed miesiączką, w jej trakcie lub nawet po niej. Niektóre kobiety odczuwają ból również podczas owulacji, stosunku seksualnego (dyspareunia), oddawania moczu lub wypróżniania się.
• Obfite i przedłużone miesiączki: Kobiety z endometriozą często doświadczają bardzo obfitych miesiączek, które mogą trwać dłużej niż zwykle. Nierzadko pojawiają się również plamienia między miesiączkami.
• Problemy z płodnością: Endometrioza może być przyczyną trudności z zajściem w ciążę. Jest jedną z głównych przyczyn niepłodności u kobiet, co sprawia, że często rozpoznawana jest dopiero w trakcie diagnostyki związanej z problemami z płodnością.
• Inne objawy: Mogą to być dolegliwości ze strony układu pokarmowego, takie jak biegunki, zaparcia, wzdęcia, nudności, a także ogólne zmęczenie i uczucie osłabienia a nawet odma opłucnej. Objawy te często nasilają się w czasie menstruacji.

Diagnoza endometriozy

Diagnostyka endometriozy może być wyzwaniem, ponieważ jej objawy mogą przypominać inne schorzenia, takie jak zespół jelita drażliwego (IBS) czy zapalenie miednicy mniejszej. Pierwszym krokiem jest zwykle dokładny wywiad lekarski oraz badanie ginekologiczne, USG miednicy mniejszej, często rezonans magnetyczny. Ostateczne rozpoznanie może wymagć laparoskopii, czyli minimalnie inwazyjnej operacji, która pozwoli lekarzowi na bezpośrednie obejrzenie narządów miednicy i pobranie próbek tkanki do badania histopatologicznego.

Leczenie endometriozy

Leczenie endometriozy jest indywidualnie dostosowywane do pacjentki i zależy od nasilenia objawów, lokalizacji endometriozy, planów związanych z macierzyństwem oraz ogólnego stanu zdrowia kobiety.

Do głównych metod leczenia należą:

• Leczenie farmakologiczne:
  • Środki przeciwbólowe: Niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ) są często stosowane w celu łagodzenia bólu. Mogą pomóc w kontrolowaniu bólu, ale nie wpływają na rozwój samej choroby.
  • Hormonalne leki antykoncepcyjne: Tabletki, plastry lub pierścienie antykoncepcyjne mogą pomóc w regulacji cyklu menstruacyjnego, zmniejszając ból i obfite krwawienia. Działają one poprzez ograniczenie lub zatrzymanie menstruacji, co zmniejsza aktywność tkanki endometrialnej.
  • Agoniści GnRH i analogi progestagenów: Te leki hamują produkcję estrogenów, co prowadzi do zmniejszenia tkanki endometrium. Mogą powodować sztuczną menopauzę, ale są skuteczne w łagodzeniu objawów.
  • Inhibitory aromatazy: Te leki zmniejszają produkcję estrogenów i są stosowane w przypadkach trudnych do leczenia.
• Leczenie chirurgiczne:
  • Laparoskopia: Jest to zarówno metoda diagnostyczna, jak i terapeutyczna. Chirurg może usunąć jak najwięcej tkanki endometrioy zrostów i torbieli, co często przynosi ulgę w bólu i może poprawić płodność.
  • Histerektomia: W skrajnych przypadkach, gdy inne metody leczenia zawiodły, może być konieczne usunięcie macicy (histerektomia) wraz z jajnikami. Jest to jednak ostateczność, zwłaszcza u kobiet, które planują ciążę.
• Zmiana stylu życia:
  • Dieta: Niektóre badania sugerują, że dieta bogata w owoce, warzywa, pełnoziarniste produkty zbożowe i niskoprzetworzone pokarmy może pomóc w łagodzeniu objawów.
  • Ćwiczenia fizyczne: Regularna aktywność fizyczna może poprawić ogólne samopoczucie i pomóc w redukcji bólu.
  • Terapie wspomagające: Techniki relaksacyjne, joga, akupunktura oraz psychoterapia mogą wspierać leczenie i poprawiać jakość życia.

Endometrioza a płodność

Endometrioza jest jedną z głównych przyczyn niepłodności u kobiet. Szacuje się, że nawet 30-50% kobiet z endometriozą może mieć problemy z zajściem w ciążę. Endometrioza może prowadzić do zrostów w miednicy, które zaburzają funkcję jajowodów, a także do uszkodzenia jajników, co utrudnia owulację. Ponadto, stan zapalny wywołany przez ogniska endometriozy może negatywnie wpływać na jakość komórek jajowych i na proces implantacji zarodka w macicy.

Mimo to, wielu kobietom z endometriozą udaje się zajść w ciążę naturalnie. W przypadku trudności z poczęciem, często stosuje się metody wspomaganego rozrodu, takie jak inseminacja domaciczna (IUI) lub zapłodnienie pozaustrojowe (IVF).

Skuteczność tych metod może być różna (badania kliniczne wskazują, że IVF jest najskuteczniejszym postepowaniem u pacjentek z endometriozą) i w wielu przypadkach pomagają one osiągnąć upragnioną ciążę i dziecko.

Endometrioza to złożona i przewlekła choroba, która może znacząco wpłynąć na życie kobiety, zwłaszcza jeśli chodzi o zdrowie reprodukcyjne i płodność. Choć nie ma jeszcze sposobu na jej całkowite wyleczenie, dostępne metody mogą znacząco łagodzić objawy i poprawiać jakość życia pacjentek. Wczesna diagnoza i indywidualnie dobrane leczenie są kluczowe, aby zminimalizować negatywny wpływ choroby na zdrowie i płodność. Jeśli masz jakiekolwiek niepokojące objawy, skonsultuj się z jednym z naszych specjalistów ginekologów, aby ustalić odpowiednią diagnozę i podjąć kroki w celu zarządzania chorobą.