Hiperstymulacja jajników (OHSS, ang. ovarian hyperstimulation syndrome) to reakcja organizmu na leki hormonalne stosowane w procedurach wspomaganego rozrodu, takich jak zapłodnienie in vitro (IVF). Celem stymulacji jest uzyskanie większej liczby dojrzałych komórek jajowych, co zwiększa szanse na powodzenie leczenia. W rzadkich przypadkach jajniki reagują zbyt intensywnie, prowadząc do powstania objawów zespołu hiperstymulacji jajników.
OHSS najczęściej ma łagodny przebieg, a objawy ustępują samoistnie w ciągu kilku dni. Ciężkie postacie zdarzają się rzadko, ale wymagają specjalistycznego leczenia.
Co to jest hiperstymulacja jajników (OHSS)?
W normalnym cyklu owulacyjnym dojrzewa jedna komórka jajowa. Podczas procedur takich jak IVF stosuje się leki hormonalne, aby pobudzić jajniki do wytworzenia większej liczby pęcherzyków jajnikowych. W większości przypadków proces przebiega bez powikłań, jednak u niektórych pacjentek jajniki mogą nadmiernie zareagować na podane leki.
W przebiegu OHSS jajniki powiększają się, a płyn może przemieszczać się z naczyń krwionośnych do jam ciała, powodując obrzęki i inne objawy. Objawy te pojawiają się zwykle w późnej fazie stymulacji lub kilka dni po podaniu hCG, czyli hormonu wywołującego owulację.
Kto jest narażony na OHSS?
OHSS występuje rzadko, ale niektóre pacjentki mogą być bardziej podatne na rozwój tego zespołu. Do czynników ryzyka należą:
- młody wiek,
- niska masa ciała,
- obecność zespołu policystycznych jajników (PCOS),
- wysoki poziom estradiolu podczas stymulacji,
- duża liczba rozwijających się pęcherzyków jajnikowych.
Objawy OHSS
Zespół hiperstymulacji jajników może mieć różne nasilenie.
Łagodna postać:
- uczucie pełności w podbrzuszu,
- lekkie wzdęcia,
- niewielki dyskomfort w jamie brzusznej,
- powiększone jajniki widoczne w badaniu USG.
Umiarkowana postać:
- ból w podbrzuszu,
- bardziej nasilone wzdęcia,
- wzrost masy ciała o 1–3 kg w krótkim czasie,
- zmniejszenie ilości oddawanego moczu.
Ciężka postać:
- znaczne powiększenie brzucha,
- trudności w oddychaniu,
- wzrost masy ciała powyżej 3 kg w ciągu kilku dni,
- zmniejszenie diurezy,
- uczucie osłabienia i przyspieszone tętno.
Większość przypadków OHSS ma łagodny lub umiarkowany przebieg i ustępuje samoistnie. Ciężkie przypadki są rzadkie i wymagają hospitalizacji.
Diagnoza OHSS
Rozpoznanie OHSS opiera się na wywiadzie medycznym, badaniu fizykalnym oraz wynikach badań obrazowych i laboratoryjnych. Kluczowe znaczenie ma ocena wielkości jajników w badaniu USG oraz analiza parametrów biochemicznych krwi, takich jak hematokryt i stężenie albumin.
Leczenie hiperstymulacji jajników
Leczenie OHSS zależy od nasilenia objawów.
- Łagodna i umiarkowana postać:
- Zaleca się odpoczynek oraz picie odpowiednich ilości płynów, takich jak woda czy napoje izotoniczne.
- Regularne monitorowanie objawów przez lekarza jest kluczowe.
- W razie potrzeby można zastosować leki przeciwbólowe, takie jak paracetamol.
- Ciężka postać:
- Wymaga leczenia w warunkach szpitalnych.
- Pacjentce podaje się płyny dożylnie, aby wyrównać gospodarkę wodno-elektrolitową.
- W przypadku dużej ilości płynu w jamie brzusznej może być konieczne jego odprowadzenie (punkcja).
W trakcie leczenia lekarz monitoruje funkcję nerek, poziom elektrolitów oraz parametry krzepnięcia krwi, aby zapobiec potencjalnym powikłaniom.
Zapobieganie OHSS
Zapobieganie OHSS jest ważnym elementem planowania leczenia niepłodności. Współczesna medycyna oferuje skuteczne strategie minimalizujące ryzyko:
- Dostosowanie dawki leków stymulujących do indywidualnych potrzeb pacjentki.
- Częste monitorowanie stanu jajników za pomocą USG oraz badania poziomu hormonów.
- Stosowanie alternatywnych metod wywołania owulacji, takich jak agonisty GnRH, zamiast hCG.
- Wstrzymanie transferu zarodków w przypadku wysokiego ryzyka i zamrożenie ich na późniejszy cykl (tzw. cykl mrożony).
Te działania znacząco zmniejszają prawdopodobieństwo wystąpienia OHSS, zapewniając pacjentkom bezpieczeństwo podczas leczenia.
Podsumowanie
Hiperstymulacja jajników (OHSS) to rzadkie, ale możliwe powikłanie stymulacji jajników. Dzięki odpowiedniemu monitorowaniu oraz indywidualnemu podejściu ryzyko wystąpienia zespołu jest minimalne. W przypadku wystąpienia objawów łagodna forma zwykle ustępuje samoistnie, a cięższe przypadki są skutecznie leczone w warunkach szpitalnych.
Jeśli planujesz leczenie metodami wspomaganego rozrodu i masz pytania dotyczące bezpieczeństwa terapii hormonalnej, skonsultuj się z doświadczonym zespołem lekarzy. W FertiMedica dbamy o Twoje zdrowie i komfort na każdym etapie leczenia.
Najczęściej zadawane pytania (FAQ)
- Czy OHSS występuje często?
Nie. OHSS występuje u około 1–5% pacjentek poddawanych stymulacji jajników. - Jak można zmniejszyć ryzyko OHSS?
Ryzyko można zmniejszyć poprzez dostosowanie dawki leków, regularne monitorowanie cyklu i stosowanie nowoczesnych metod wywoływania owulacji. - Jak długo trwa OHSS?
W większości przypadków objawy ustępują samoistnie w ciągu kilku dni do dwóch tygodni.
