Teratozoospermia – przyczyny, objawy, diagnostyka i leczenie

Teratozoospermia to jedno z zaburzeń jakości nasienia, które często prowadzi do trudności z poczęciem dziecka. Problem ten dotyczy nieprawidłowej budowy plemników, co wpływa na ich zdolność do zapłodnienia komórki jajowej. W tym artykule wyjaśniamy, czym jest teratozoospermia, jakie są jej przyczyny, objawy, metody diagnostyki i leczenia, a także jakie są szanse na ojcostwo.

Czym jest teratozoospermia?

Teratozoospermia to stan, w którym odsetek plemników o prawidłowej budowie w ejakulacie wynosi mniej niż 4% – zgodnie z kryteriami Światowej Organizacji Zdrowia (WHO). Nieprawidłowości w budowie plemników mogą dotyczyć:

  • Główki plemnika – np. nieregularnego kształtu, podwójnej główki lub asymetrii.
  • Wstawki – uszkodzeń takich jak przerwania czy zgrubienia.
  • Witki – zbyt krótkiej, zakrzywionej lub całkowicie nieobecnej.

Takie zmiany w budowie negatywnie wpływają na ruchliwość plemników, ich zdolność do penetracji komórki jajowej oraz efektywność zapłodnienia.

Najczęstsze przyczyny teratozoospermii

Teratozoospermia może mieć wiele przyczyn, które można podzielić na genetyczne, środowiskowe i zdrowotne. Poniżej omawiamy główne czynniki ryzyka.

Czynniki genetyczne

  • Mutacje genów odpowiedzialnych za rozwój plemników, np. CFTR.
  • Zaburzenia chromosomowe, takie jak zespół Klinefeltera.
  • Epigenetyczne zmiany, np. zaburzenia metylacji DNA.

Czynniki środowiskowe i toksyczne

  • Ekspozycja na toksyny, metale ciężkie czy pestycydy.
  • Wysoka temperatura w okolicach jąder (np. częste korzystanie z sauny).
  • Zanieczyszczenia środowiska, w tym mikroplastiki i ftalany.

Styl życia

  • Palenie papierosów i nadmierne spożycie alkoholu.
  • Dieta uboga w witaminy, minerały i antyoksydanty.
  • Brak aktywności fizycznej oraz przewlekły stres.

Choroby i infekcje

  • Infekcje układu moczowo-płciowego, takie jak zapalenie jąder lub prostaty.
  • Choroby przewlekłe (np. cukrzyca lub otyłość), które prowadzą do stresu oksydacyjnego.
  • Zaburzenia hormonalne, w tym niedobór testosteronu.

Jakie są objawy teratozoospermii?

Teratozoospermia najczęściej przebiega bezobjawowo. Większość mężczyzn dowiaduje się o problemie dopiero podczas diagnostyki niepłodności, gdy para ma trudności z poczęciem dziecka.

Diagnostyka teratozoospermii

Podstawowym narzędziem diagnostycznym jest spermiogram, który ocenia:

  • Liczbę plemników w ejakulacie.
  • Ich ruchliwość.
  • Morfologię (czyli kształt i budowę plemników).

W przypadku wykrycia teratozoospermii, lekarz może zalecić dodatkowe badania, takie jak:

  • Badania hormonalne – ocena poziomu testosteronu, FSH, LH i prolaktyny.
  • Badania genetyczne – analiza kariotypu i mutacji genowych.
  • USG jąder – w celu wykluczenia żylaków powrózka nasiennego lub innych zmian.
  • Test fragmentacji DNA plemników – sprawdzenie uszkodzeń genetycznych.
  • Ocena stresu oksydacyjnego – poziom reaktywnych form tlenu (ROS).

Metody leczenia teratozoospermii

Leczenie teratozoospermii zależy od przyczyny problemu. Oto najczęściej stosowane metody:

Zmiana stylu życia

  • Rzucenie palenia i ograniczenie spożycia alkoholu.
  • Zdrowa dieta bogata w witaminy (C, D, E), cynk, selen i kwasy omega-3.
  • Regularna aktywność fizyczna.
  • Techniki redukcji stresu, np. medytacja.

Suplementacja i farmakoterapia

  • Antyoksydanty, takie jak koenzym Q10, L-karnityna czy witaminy.
  • Leczenie hormonalne w przypadku zaburzeń testosteronu.

Leczenie chorób podstawowych

  • Terapia infekcji układu moczowo-płciowego.
  • Leczenie chorób przewlekłych, np. cukrzycy lub otyłości.

Techniki wspomaganego rozrodu

  • ICSI – wstrzyknięcie pojedynczego plemnika do komórki jajowej.
  • IMSI – wybór plemników o najlepszej morfologii w dużym powiększeniu.
  • PICSI – selekcja plemników na podstawie ich zdolności do wiązania z kwasem hialuronowym.

Podsumowanie

Teratozoospermia to zaburzenie jakości nasienia, które może znacząco wpłynąć na płodność. Współczesna medycyna oferuje jednak szerokie możliwości diagnostyki i leczenia. Kluczowe znaczenie ma szybkie rozpoznanie problemu, zmiana stylu życia oraz indywidualne podejście do terapii.

Jeśli podejrzewasz u siebie teratozoospermię lub masz pytania na ten temat, skonsultuj się z lekarzem specjalistą – odpowiednie działania mogą znacząco zwiększyć szanse na ojcostwo.

Najczęściej zadawane pytania FAQ

Czy teratozoospermia jest uleczalna?
W wielu przypadkach można poprawić jakość nasienia poprzez zdrowy styl życia, suplementację i leczenie przyczynowe.

Jakie badania są konieczne przy podejrzeniu teratozoospermii?
Podstawowym badaniem jest spermiogram, a dodatkowo badania hormonalne, genetyczne i USG jąder.

Czy teratozoospermia jest częstą przyczyną niepłodności?
Tak, teratozoospermia jest jednym z głównych czynników męskiej niepłodności, ale zazwyczaj możliwe jest leczenie.

Czy suplementy mogą pomóc w leczeniu teratozoospermii?
Tak, suplementy zawierające antyoksydanty i witaminy mogą wspierać poprawę jakości nasienia.

Jak długo trwa leczenie teratozoospermii?
Czas leczenia zależy od przyczyny, ale poprawa jakości nasienia może trwać od kilku miesięcy do roku.

Czy teratozoospermia zawsze wymaga technik wspomaganego rozrodu?
Nie zawsze. Wiele przypadków można rozwiązać poprzez zmianę stylu życia i odpowiednie leczenie.