Zespół Policystycznych Jajników (PCOS): objawy, diagnostyka, leczenie

Czym jest PCOS?

Zespół Policystycznych Jajników (PCOS) to jedno z najczęstszych zaburzeń hormonalnych dotykających kobiety w wieku rozrodczym. Charakteryzuje się czynnościowymi zaburzeniami osi podwzgórze-przysadka-jajnik, co prowadzi do zaburzeń owulacji, i często jej braku oraz nadmiernej produkcji androgenów (męskich hormonów). PCOS może powodować trudności w zajściu w ciążę, a także wiązać się z różnorodnymi problemami zdrowotnymi, takimi jak insulinooporność, zwiększone ryzyko cukrzycy typu 2, choroby sercowo-naczyniowe i zespół metaboliczny.

Objawy PCOS

Objawy PCOS mogą różnić się w zależności od osoby, ale najczęściej obejmują:

  • Nieregularne cykle menstruacyjne  – częste, rzadkie lub przedłużające się miesiączki.
  • Hirsutyzm – nadmierne owłosienie na twarzy, klatce piersiowej, plecach i innych częściach ciała.
  • Trądzik i tłusta skóra – zwiększona produkcja sebum, która może prowadzić do problemów skórnych.
  • Łysienie androgenowe – przerzedzenie włosów na głowie, typowo w okolicach czoła i na szczycie głowy.
  • Powiększone jajniki z licznymi drobnymi pęcherzykami (obraz koralików z gęstym hiperechogennym rdzeniem) – widoczne w badaniach ultrasonograficznych.

PCOS może również prowadzić do przyrostu masy ciała, zmęczenia, nastrojów depresyjnych i lękowych, co znacznie wpływa na jakość życia.

Jak zdiagnozować PCOS?

Diagnoza PCOS opiera się na kombinacji objawów klinicznych i wyników badań. Kluczowe kryteria diagnostyczne (tzw. kryteria rotterdamskie) obejmują:

  • Nieregularne miesiączki – brak owulacji lub nieregularne cykle menstruacyjne.
  • Objawy hiperandrogenizmu – kliniczne lub biochemiczne oznaki nadmiaru androgenów (np. hirsutyzm, trądzik, łysienie).
  • Obecność licznych drobnych pęcherzyków antralnych.

Dodatkowe badania mogą obejmować:

  • Badanie poziomu hormonów we krwi –  testosteron, DHEA-S, LH, FSH, SHBG, a także badania oceniające funkcję tarczycy.
  • Testy metaboliczne –  ocena poziomu insuliny i glukozy, aby zidentyfikować insulinooporność.
  • Wywiad medyczny i badanie fizykalne – ocena objawów i historii medycznej pacjentki.

PCOS a problemy z zajściem w ciążę

PCOS może znacząco utrudnić zajście w ciążę, głównie z powodu zaburzeń owulacji do jej całkowitego braku. Cykle bezowulacyjne są częste, co powoduje nieregularność miesiączki i utrudnia zapłodnienie. Dodatkowo, insulinooporność, często występująca przy PCOS, może wpływać negatywnie na płodność i zwiększać ryzyko poronień. Dla kobiet starających się o ciążę, monitorowanie owulacji i wczesna interwencja medyczna są kluczowe.

Leczenie PCOS

Leczenie PCOS zależy od objawów oraz planów dotyczących ciąży. Główne opcje terapeutyczne obejmują:

Farmakoterapia:

  • Hormonalne tabletki antykoncepcyjne – regulują cykle menstruacyjne, zmniejszają objawy hiperandrogenizmu i poprawiają problemy skórne.
  • Metformina – stosowana w leczeniu insulinooporności, może poprawić funkcję jajników, regulować cykle oraz pomóc w zapłodnieniu.
  • Leki stymulujące owulację – Klomifen, letrozol, czy gonadotropiny (w niskich dawkach) są stosowane w leczeniu niepłodności związanej z PCOS.

Zmiany w stylu życia:

  • Dieta i aktywność fizyczna: Zbilansowana dieta bogata w błonnik oraz regularna aktywność fizyczna pomagają w kontrolowaniu masy ciała, poprawie wrażliwości na insulinę i ogólnej kondycji zdrowotnej. Dieta z niskim IG, odpowiednie nawodnienie (30ml/kgmc), ruch – 10 tysięcy kroków dziennie (ok. 5 km na dobę)

Leczenie niepłodności:

  • Indukcja owulacji: Stosowanie leków stymulujących owulację, takich jak klomifen czy letrozol.
  • Procedury wspomaganego rozrodu (IVF): W przypadku braku skuteczności innych metod, in vitro może być opcją dla kobiet z PCOS.

Podsumowanie

Zespół Policystycznych Jajników (PCOS) to złożone zaburzenie hormonalne, które może wpływać na różne aspekty zdrowia kobiety, od cyklu menstruacyjnego, przez skórę i włosy, po zdolność do zajścia w ciążę. Wczesna diagnoza i indywidualnie dopasowane leczenie są kluczowe dla skutecznego zarządzania objawami i minimalizowania ryzyka długoterminowych komplikacji, takich jak cukrzyca typu 2 czy choroby sercowo-naczyniowe. Zmiany w stylu życia, farmakoterapia oraz wsparcie medyczne mogą znacząco poprawić jakość życia kobiet z PCOS.

Jeśli podejrzewasz u siebie PCOS lub doświadczasz objawów sugerujących to schorzenie, skonsultuj się z lekarzem, aby opracować odpowiedni plan diagnostyki i leczenia.